Led Zeppelin’i mahkemeye götüren merdiven

Joe O’Connell — 20 Haziran 2016 — northeastern.edu

Robert Plant ve Jimmy Page “Cennete Giden Merdiven”in itibar edilen yazarlarıdır. Fotoğraf: Jim Summaria/from Wikimedia Commons

İngiliz rock grubu Led Zeppelin’in yaşayan üç üyesi son birkaç günü sahne performansı yapmakla değil, Los Angeles’taki bir mahkeme duruşmasına katılarak geçirdiler.

Çünkü solist Robert Plant ve gitarist Jimmy Page 1971’de patlayan “Cennete Giden Merdiven” [Stairway to Heaven] şarkısının enstrümantal kompozisyonunu Randy Wolfe’tan çalmakla suçlanıyor. Spirit grubunun Randy California adıyla da bilinen gitaristi, “Boğa” [Taurus] şarkısında benzer bir kompoziyon yapmış.

Wolfe 1997’de öldü ve onun itimat temsilcileri bu davayı açtı. Led Zeppelin’in üç üyesi de Salı günü devam eden davada ifade verdiler.

Sanat Koleji Medya ve Tasarım öğretim profesörü ve eğlence avukatı David Herlihy’nin davaya dair düşüncelerini paylaşmasını istedik ve suç hükmünün müzik endüstrisine nasıl tesir edebileceğini sorduk.

Sanat Koleji Medya ve Tasarım öğretim profesörü David Herlihy

Müzik endüstrisinde intihal ya da teğlifak ihlali [copyright infringement] nasıl başarıyla kanıtlanır? Ne gibi engellerle karşılaşılır?

Popüler müzikle ilgili teğlifak ihlali davaları tipik durumda söz melodisi ve şarkı sözünde belirgin benzerlik olmasına odaklanır. Akor geçişlerinin, bas akışlarının, gitar figürlerinin, davul örüntülerinin, janrların ve seslerin taklit edilmesi çoğu zaman teğlifak ihlali sayılmaz.

“Zeppelin davasında ihlal hükmü verilmesi halen müzik endüstrisinin tüylerini ürperten bu etkiyi devam ettirecektir.”
— David Herlihy

Bir teğlifak ihlali davası oluşturmak için, davacı, müdafinin çalışmaya erişimi olduğunu, müdafinin kaynak çalışmadaki özgün öğeleri kopyaladığını ve sonuçta çıkan çalışmanın özgün çalışmaya belirgin benzerlik taşıdığını göstermek zorundadır.

Öncelikle California’nın varisleri Page ve Plant’in “Boğa”ya erişimi olduğunu kanıtlamak zorunda. Led Zeppelin ve Spirit, Spirit’in performanslarda “Boğa”yı çaldığı 1960’larda birlikte turne yaptıklarından, California’nın varisleri Plant ve Page’in bu şarkıya erişimi olduğunu muhtemelen gösterebileceklerdir.

Sonra California’nın varisleri Page ve Plant’in “Boğa”nın özgün öğelerini kopyaladığını kanıtlamak zorunda. “Boğa”nın enstrümantal girişinde, hiçbir söz ya da söz melodisi olmaksızın, A minör akor üstüne alçalan bir bas akışı bulunuyor. Bu oldukça alelade örüntüyü besteciler yüzyıllardır kullanmışlardır. “Cennete Giden Merdiven” ve “Boğa”nın girişleri çok benzer duyulsa bile, A minör arpeggio California’ya özgü değildir. Zeppelin “Boğa”yı kopyalamış olsa bile, bu bir teğlifak ihlali teşkil etmemelidir.

Son olarak, California’nın varisleri “Cennete Giden Merdiven”in “Boğa”yla belirgin benzerlik taşıdığını kanıtlamak zorunda. “Boğa”daki A minör arpeggio 10 saniyede bitiyor, “Cennete Giden Merdiven”deyse iki dakika sürüyor. “Merdiven”de ayrıca sekiz dakikalık çalış süresinin çoğunu söz melodileri ve şarkı sözleri kaplıyor. Page ve Plant “Boğa”yı kopyalamış olsalar bile, söz konusu pasaj kısa ve California’ya özgü değil. “Cennete Giden Merdiven” “Boğa”yla belirgin benzerlik taşımıyor.

Led Zeppelin aleyhine kullanılabilecek yakın zamanlı mahkeme kararları var mı?

İhlal izafidir, dinleyenin kulağına bağlıdır, ve Zeppelin davasında nihai kararı verecek olan jüridir. Jüri hükümleri üstüne tahminler yürütmek sorunludur. Geçen yıl bir jüri Robin Thicke ve Pharrell Williams’ın “Bulanık Çizgiler”inin [Blurred Lines] Marvin Gaye’ın 1977’de çok dinlenen “Vazgeçmek Lazım” [Got To Give It Up] şarkısını ihlal ettiğine karar verdi. Bana göre “Bulanık Çizgiler” jürisi yanlış yaptı. Pharrell “Bulanık Çizgiler”in Gaye’ın sesine ve tarzına bilerek hürmet sunduğunu kabul etse de, esinlenmek teğlifak ihlali yapmak demek değildir. Şarkılar arasındaki inkar edilemez benzerlikler melodi ve sözlerin kopyalanmasından çok janrla ve yapım teknikleriyle ilgilidir.

Bir şarkı ya da müziği intihal ettiği bulunan bir müzisyen ya da grup tipik durumda nasıl neticelerle karşılaşır?

İhlal eden taraf, ya teğlifak sahibinin fiilen uğradığı hasar ve ihlal edenin fazla kazançlarından, ya da 150 bin dolara varan yasal hasar ve davacı avukatlarının ücret ve masraflarından mesul sayılır. “Bulanık Çizgiler” davasında hasar tazminatı başta 7.3 milyon dolardı, gerçi sonradan 5.3 milyon dolara düşürüldü, ve dava şu anda temyiz ediliyor. Nerden bakarsanız bakın “Cennete Giden Merdiven” yüzlerce milyon dolar kazanmıştır, yani kazançların bir payı devasa miktarda para olmuş olur. California’nın varislerinin “Cennete Giden Merdiven” kazançlarından pay sağlamayı tercih etmiş olmalarını beklerim.

Led Zeppelin bu davayı kaybederse müzik endüstrisi ve teğlifak ihtilaflarına ne kadar belirgin etkisi olur?

Esinlenme ve ödünç alma her zaman yaratıcılığın kalbinde olmuştur. “Bulanık Çizgiler” hükmü yeni bir yaratıcı paranoyaklık çağının habercisi oldu. Zeppelin davasında ihlal hükmü verilmesi halen müzik endüstrisinin tüylerini ürperten bu etkiyi devam ettirecektir. Öte yandan elbette bunda ihlal bulunması teğlifak davacıları açısından nimet sayılabilir.