Bilinçdışı arzunun yok edilemez direşkenliği — Jacques Lacan

Aslında sadece simgesel zincirin lüzumlarına dayanan (ve tanımsızca askıda kalan) korunum örnekleri, yani yukarıda verdiğim gibi örnekler, bilinçdışı arzunun yok edilemez direşkenliğinin nerede konumlandığını kavramlaştırmamıza müsaade eder; kulağa ne kadar paradoksal gelirse gelsin, bu direşkenlik Freud’un kendi öğretisinde en büyük ısrarla öne sürdüğü özelliklerden birisidir.

Jacques Lacan, “Çalınmış Mektup” üzerine seminerden (1955)

Türkçesi: Işık Barış Fidaner

Lacancı Özne: Kök Salma ve Uzanım: Sütur ve Südur — Işık Barış Fidaner

Simgesel düzen denince söz, yazı, dil, insan anlaşılır. Oysa insan olmayan hayvanlar da simgeleme yaparlar, mesela fare topluluklarında hudut çizen fareler dayak yiyen farelerden daha farklı muamele görürler (Fidaner, 2021, 9 Ekim). Hatta ormanlarda ağaçların mantar iplikleri (mikoriza, miselyum) aracılığıyla “konuştukları” düşünülmektedir (Yong, 2017). Bitki ve hayvanlardaki imleyişle insanlardaki imleyişin en azından temel mekanizma bakımından özdeş olmaması için hiçbir neden yoktur. Hatta Lacan’ın yazma ve durma formüllerine dayanarak bilgisayarlarda dahi aynı simgeleme süreçleri bulunabilir (Fidaner, 2021, 6 Mayıs; Fidaner, 2021, 16 Mayıs). Bu yazıda Lacancı özneyi sütur-südur (dikiş-yayılım) bileşimi olarak tarif edeceğiz ve şemalaştıracağız; fare, ağaç, köksap mecazlarıyla da bu diyalektiği örnekleyeceğiz (Fidaner, 2021, 12 Ekim). Lacan’ın yazma ve durma formüllerini yeniden Türkçeleştirerek başlayalım:

İmleyişin direnişi — Bruce Fink

Erkek ve kadın dil içinde ve dil aracılığıyla çok farklı yollardan yabancılaşmıştır, Ötekiyle, S1 ve S2 ile kurdukları ilişkiler birbirine benzemez. Özne olarak bölünüşleri birbirinden farklıdır ve bu bölünüş farkı cinsel farkı teşkil eder. Cinsel fark, erkek ve kadının imleyenle kurdukları ilişkilerin birbirine aykırı olmasından kaynaklanır.

Biri diğerini dışarır: Bütünlük tamamsızlığı dışarır — Paul Verhaeghe

Lacan’a göre beden ve can arasında, varlık ve Başkası arasında, erkek ve kadın arasında, fallik keyfiyet ve başka keyfiyet arasında ikili karşıtlık yoktur. Her seferinde iki terim arasında imkansız bir ilişkiyle karşılaşırız: Biri diğerine yetişmeye çalışır ama asla beceremez çünkü zaten biri diğerini dışarır (dışlayarak içerir, dışarım: ex-sistence). Her seferinde Aşil ve Briseis’in öyküsü tekrarlanır (Seminer 20, 13).

Dışarım alanı — Jacques-Alain Miller

Lacan, bilinçdışını bildiği varsayılan özneye indirgediği zamanlar, onu analiz deneyimi ile yapılanan imletici zincirin bir etkisi saymadığı ölçüde, varsayım terimine esas değerini vermeyenler için bu kavramın gerçekle hiçbir alakası olmadığını dikkatle belirtir. Analiz deneyimi varsayım başlığı altında açımlanır. Bu işlemden dışarılan (ex-sist) bir şey çıkması, varsayım bakımından, bir hipotezden ibarettir, yani varsayım bir dışarıma erişilmesi için yer bırakır, yer açar, yol açar, izin verir; başka bir ifadeyle, salt varsayılmış öznenin olduğu aynı yerde Lacan’ın a nesnesi terimiyle vaftizlediği şey dışarılabilir.

Ak Tavşan — Jefferson Airplane

Bir hap seni büyültür
Öbür hap seni küçültür
Annenin verdiği haplarınsa
Hiçbir etkisi olmaz
Git Alice’e sor
Boyu üç metreyken

Çaylak — çeviri derlemesi

Yazılar tek tek linklerden ya da kitabın etiket sayfasından (Çaylak) okunabilir.

İçindekiler

— Büyük Çaylak (Leonardo da Vinci)

— Bilimciler sonunda antik Festos tekerinin kodunu çözdü (Jacqueline Howard)

— Şey’in haysiyeti (Slavoj Žižek)

— Şili’de “Haysiyeti Onaylıyorum”: Esas-İmleyen ve hegemonya (Slavoj Žižek)

— Özne kişi değildir (Slavoj Žižek)

— Ötekinin Ötekisi yoktur (Jacques Lacan)

— Adda, insanın tinsel özü kendisini Tanrı’ya iletir (Walter Benjamin, çev. Haluk Barışcan)

— Berigölgeleme (foreshadowing)

— Adlandırılmak yasın berigölgesidir (Jacques Derrida)

— Üst-belirlenim yolu (John Stewart Bell)

— Üst-belirlenim (super-determinism)

— Artık yaşıyoruz (Tülay German)

— Lekeli Aşk (Soft Cell)

— Ölü Dostlara Balad (Dashboard Prophets)

— Planlarımız Kaan İçin (XTC)

— Sapık Katil (Talking Heads)

— Tatlı Düşler (Bundan Oluşur) (Eurythmics)

— Noel’le alay etmek klişe oldu (Half Man Half Biscuit)

Diğer kitaplar

鸢: çaylak

Noel’le alay etmek klişe oldu — Half Man Half Biscuit

Bak nerden bildim
Parlak süs ışıklarını
Takan vince duyduğun
Horgörüyü dışavuracağını
Ve araban gitmiyor diye
Yağan kara homurdanacağını
Noel’le alay etmek klişe oldu

Sapık Katil — Talking Heads

Gerçeklerle yüzleşemedim galiba
Gergin ve sinirli ve rahatsızım
Uyuyamadım çünkü alev almış yatağım
Dokunma bana cidden cereyan yaparım

Sapık Katil
Qu’est-ce que c’est? (O da nesi?)
En en en en en en en en en en iyisi
Kaç kaç kaç kaç kaç kurtul

Planlarımız Kaan İçin — XTC

Planlarımız bir tek Kaan için
Onun iyiliğini istiyoruz sadece
Planlarımız bir tek Kaan için
Kaan’a bu yardım gerekiyor işte

Eğer ki genç Kaan mutluyum diyorsa
Mutlu olsa gerek
Mutlu olsa gerek
Mutlu olsa gerek kendi dünyasında