Özerekli ve Dışerekli (autotelic, exotelic) — Mihaly Csikszentmihalyi

Özerekli (autotelic) sözü öz ve erekli sözcüklerinden oluşur. Özerekli bir faaliyet, kendi kendisinin yaşanmasını amaçlayan, kendi kendisi için yapılan bir faaliyettir. Mesela satrancı keyif almak için oynuyorsam onu özerekli olarak yaşarım; oysa para için veya satranç dünyasında yükselmek için oynuyorsam aynı oyun dışerekli (exotelic) olur, yani dış erekle güdülenmiş olur. Kişiliğe şöyle uygulanır: Özerekli olarak nitelenen birey, genelde her işi işin kendisi için yapar, sonradan ulaşılacak bir dış erek için yapmaz…

Özerekli birisi maddi varlıklara, eğlenceye, rahatlığa, iktidara veya ünlenmeye pek ihtiyaç duymaz çünkü onun yaptığı birçok şey zaten onun ödülüdür. Böyle birisi işinde, aile hayatında, insanlarla görüşürken, yemek yerken, hatta tek başına oyalanırken bile akış (flow) yaşadığı için, diğer insanları sıkıcı ve anlamsız rutinlerden oluşan bir hayatı sürdürmeye güdüleyen dış ödüllere pek bağlı kalmaz. Daha özerk ve bağımsızdır çünkü dıştan gelen tehdit veya ödüllerle o kadar kolayca manipüle edilemez. Aynı zamanda etrafındaki herşeyle daha ilgilidir çünkü hayatın akışına tamamen dalmıştır.

Mihaly Csikszentmihalyi (1997) Akışı Bulmak: Günlük Hayatla Angajmanın Psikolojisi

Türkçesi: Işık Barış Fidaner