Hülya Espri: Pir, Anka, Zenci — Işık Barış Fidaner

Bu yazıda Hülya Espri anti-şiirini yorumlayacağız:

pranga, zincir
bir enkaz, in cin
pir, anka, zenci

A) Hülya Espri nedir?

Hülya Espri, Holy Spirit (Kutsal Ruh) karşılığıdır.

Ama ikisinin kıstasları farklıdır [1]:

— Holy Spirit’e sadakat gösterilir: “Herkes işin ruhuna uygun davranacak!”
— Holy Spirit’e ihanet eden kapsamlar eleştirilir: “Kutsallarımızı kimse sorgulamasın!”

— Hülya Espri’ye isabet edilir: “Hülyaların esprilerle barışmasına yol açalım…”
— Hülya Espri’yi ıskalayan bağlamlar analiz edilir: “Hülyasız ya da esprisiz kalmışsak sebepleri irdeleyelim…”

B) Anti-Şiir nedir?

Şairane gösterişlerden rahatsız olan kimi şairler geçen yüzyılın ortalarında Anti-Şiir diye bir akım başlatmışlar [2].

Benim ise:
— Anti-Şiircilerle bir bağlantım yok, zaten şair de değilim (birçok şarkı ve şiir çevirisi yapmış olsam da [3]).
— Önceden beri hissettiğim ve Slavoj Žižek’in de hemfikir olduğu [4] bir şairane gösteriş antipatim vardı.
— Kelime oyunlarını art arda dizerek oluşturduğum kimi metinleri bu başlık altında tasnif etmeyi uygun buldum [5].

“Holy Spirit / Hülya Espri” ayrımı “Şiir / Anti-Şiir” ayrımını da tanımlar:
— Şiir “işin ruhuna uygun olanlar”ın kutsallığını simgeleştirme çabasıdır.
— Anti-Şiir hülyaları esprilerle barıştıran gerçek yollar açma çabasıdır.

C) Peki bu üç kısa dizeyi art arda dizince başımız göğe mi erdi?

Pranga, işlevli bir yetkilenme sistemidir, zinciriniz de sizi o sisteme dahil eden bilgilerdir.

Simgesel yetkilenmenin eril kimlik taslama olduğunun ifşa edilmesi prangayı bir enkaza dönüştürür [6].

Bu enkaz literatürde çok çeşitli adlarla anılır, sondan başlayıp geri saralım:
1) Postmodern hakikat sonrası devirde yalancıların tepemize çıkması.
2) Angelus Novus‘un ayağının dibine yığılan enkaz: Komünist çuvallama [7].
3) Lacan’da Efendi söylemi yerine Üniversite/Kapitalizm söylemlerinin gelmesi.
4) Materyalist bilgelikleri tahtından eden idealist modernist aydınlanma.
5) Tanrı-Babasına “Neden beni terk ettin?” diyen İsa’nın çarmıha gerilmesi.
6) Yerel mitolojilerde Çakal, Kuzgun gibi hilebaz tanrılar (trickster god) [8].

Bu sayılanların hepsi aynı süreci anlatır:
— Yasaklayıcı Süperego işlevini aksatan itekleyici Hiperego işlemi [9]

Süperego işlevi aksayınca sizi yetkililere bağlayan zincirler de parçalanır ve elinizde kopuk kopuk halkalar kalır, yani enkaz etrafında “in cin top oynar”. Alınganlık arttığı için “incin!” diye de okunabilir.

Şimdi gelelim üçüncü dizedeki üçlemeye: Pir, Anka, Zenci.

Pir, size “İşte Rodos, atla bakalım” veya “İşte gül, oyna bakalım” diyen birisidir [10].

Anka, Pir’in iddiasını ciddiye almaktır; her külün bitişmesi ile Herkül’ün doğumudur:

anka küllerinden doğar
yanınca müşküllerinden duyar
ancak her külkedi neden duvar?
herkül kendinden doğar
herkülken dinden doyar
her külken din, ten doğa

Zenci, nilüfer yiyiciler çağından çıkış yolumuzdur [11].
1) Nilüfer, afrodizyaktır.
2) Afro-diz-yak, Afrikalıların dizini dövmesidir, kölelik karşıtı geleneği şımarık gösterişçilere kaptırdıkları için (unutmayın: hepimiz zaten Afrikalıyız).
3) Pir‘in iddiasını ciddiye alan Anka‘dan cesaret alan Zenci dizini dövmeyi bıraktığı zaman nilüfer yiyiciler çağından çıkacağız.

Işık Barış Fidaner doktoralı (Boğaziçi Üniversitesi) bir bilgisayar bilimcidir. Yersiz Şeyler‘in Admini, Žižekian Analysis’in Editörü, Görce Yazıları‘nın Küratörüdür. Twitter: @BarisFidaner

Notlar:

[1] Bkz “Dayatma, Eleştiri, Analiz: Bağlılık, Sadakat, İsabet”

[2] Bkz “Anti-poetry” (Wikipedia)

[3] Bkz Şarkı Çevirileri, Şiir Çevirileri

[4] Bkz “Militer-Manzum Müştemilat (military-poetic complex)” Slavoj Žižek, “Dilin Manzum İşkencehanesi (poetic torture-house of language)” Slavoj Žižek

[5] Bkz Anti-Şiirler

[6] Bkz “Eril kimlik taslama (imposture) ile dişil kılık değiştirme (masquerade)” Jennifer Friedlander, içinde taslama geçen yazıların listesi için tıklayınız.

[7] Bkz “Nevmelek, Bir Nevi Melek? Nüve Melek ve Neon Melek”

[8] İçinde Kuzgun geçen yazılar için tıklayınız.

[9] İçinde Hiperego geçen yazılar için tıklayınız.

[10] Bkz “İşte gül, oyna bakalım” G. W. F. Hegel, “Farfara (palavracı)” Ezop, “Rodos Çıtası: Alay mı İroni mi?”, “Hegel ve Marx: İşte endeks, o zaman zıpla! İşte simge, o zaman dans!”

[11] Bkz “Lotus-eaters” (Wikipedia), “Zenci” Langston Hughes