Başak (hayvancık): Hasat — Işık Barış Fidaner

Başak hasat edilir. Hasat berekettir ama öncelikle haset-şükran dengesidir [1]. İyiliklerin bereketine şükran duyarız ama kötülüklerden dolayı haset duymaktan da kaçınamayız. Hasatta iyi nesneyi içeri alıp kötü nesneyi dışarı attığımız için Kleincı anlamda “arada derede” kalırız (ne paranoyak-şizoid ne de depresif oluruz).

Başak tarihtir. Avcı-toplayıcı göçebe halkların neolitik devrimle tarımcılık ve yerleşik hayata geçmesiyle tarih başlar. Tarihi hep kazananlar yazar ve hazmedebildikleri / hazzedebildikleri kadarını anlatırlar; o halde Başak aynı zamanda Freudcu Haz İlkesi ve Hazım İlkesidir [2].

Haz/hazm arasındaki denge veya muğlaklık “has-at / has-et” ikiliğinde görülür: Karşımıza çıkan bir hayvanı asil bir at gibi binek yapıp kültürümüze mi katacağız, yoksa kurbanlık koyun gibi bir kazığa bağlayıp sonra da kesip yiyecek miyiz? [3]

Bu ikilem tarih ve kültürü epey kısıtlar: Bir toplumda üstlenebileceğiniz en asil işlev bir zat-ı muhteremin binek hayvanı olmaktır, bireysel hayalleri süsleyen en yüksek ideal de eşek yerine at olabilmektir, seyislik anlamında siyaset budur [4].

Hemşehrilik anlamında politika ise Hazım İlkesi değil Solum İlkesi ile yönetilir, Merkür’ün Başak’tan İkizler’e geçmesi budur.

Merkür’ün Başak’ta olması dünyadan gelen malumatları sindirerek bilgilenmenizle ilgilidir, bu epistemik/akademik/bürokratik sindirim sisteminiz aksadığı zaman “dezenformasyon” veya “karmaşıklık” veya “kopukluk” gibi şikayetlerle eleştiri melekelerine başvurursunuz, dünyayla bu ilişki tarzı “müşteri memnuniyeti” kapsamını aşmaz.

Merkür’ün İkizler’de olması ise bir malumatı soldurarak bir başka malumata soluk vermekle ilgilidir, diyalektik (karşıt) ikilikler üzerinden düşünce akışının bağlam içinde ilerleyişidir, keskin “iyi/kötü nesne” ayrımları yapmak yerine X/Y gibi kavramsal ikiliklere başvuran simgesel makaslar kullanarak eleştirisiz yorum ve analizler yapmaktır.

Merkür’ün Başak’tan İkizler’e geçmesi eleştiriden analize geçiştir, bir lokantada salondan mutfağa girmek gibidir, bir yazılımda kullanıcı ayarından böcek ayıklama ayarına geçmek gibidir (release mode → debug mode), düz mantıktan diyalektik mantığa geçmektir [5].

Yeraltı tanrısı Hades’in gelip bereket tanrıçası Demeter’in kızı Persefoni’yi kaçırması ilk bakışta belki büyük bir felaket gibi gelebilir ama Hades Persefoni’yi kaçırıp ona yeraltında yetişen nar tanelerini yedirmeseydi dünyamızda kış mevsimi olmayacağı gibi baharın gelişi de yaşanmayacaktı, yani ne yeniden doğuş ne de gebelik mümkün olacaktı, Hazım İlkesinden Solum İlkesine geçilmeseydi ne umut ne de beklenti mümkün olacaktı, hatta o ikisini ayırt bile edemeyecektik [6].

Merkür eğer bir tohumsa, Başak onu ektiyse meyvesi için ekmiştir, İkizler içinse çiçekler meyvelerden daha önemlidir [7]. Bu geçişe aşinayım çünkü hem annem hem babam Başak, bense İkizler‘im.

Persefoni’nin dönüşü (Frederic Leighton, 19’uncu yüzyıl)

Persefoni nar tanelerini yiyor:

☉: ♈︎ ♉︎ ♊︎ ♋︎ ♌︎ ♍︎ ♎︎ ♏︎ ♐︎ ♑︎ ♒︎ ♓︎

Işık Barış Fidaner doktoralı (Boğaziçi Üniversitesi) bir bilgisayar bilimcidir. Yersiz Şeyler‘in Admini, Žižekian Analysis’in Editörü, Görce Yazıları‘nın Küratörüdür. Twitter: @BarisFidaner

[1] Bkz “Şükran Duymak Yeniden Havalı Olsun”

[2] Bkz “Gerçek ve Salbırak”, “Hazım İlkesinin Ötesi: Hazım Hazindir”

[3] İngilizce hasta anlamında “patient” sabreden demektir. Yine Arapça sabreden anlamında “masburah” çok eskiden öldürülmek üzere kazığa bağlanmış bir hayvanı belirtiyordu. Hz. Muhammed müslümanlara “masburah” hayvanların atış taliminde kullanılmasını ve kesilip yenmesini yasaklamıştı.

Sigmund Freud seanslarda hastalara telkin ve eleştiri yapmayı yasakladığı zaman psikanalitik yorumlama ve analizin önünü açarak Haz/Hazım İlkesinin ötesine geçmiş oldu (“genital evre” fiksasyonu hastayı kazığa bağlayıp atış talimi yapmak gibiydi). Freud böylece denebilir ki hastanın statüsünü Arapça “konserve gıda” kavramından “kaktüs” kavramına geçirmiş oldu (ikisi de sabretmekten türemiştir). Bkz “Dürtü: İtim, Amaç, Nesne, Kaynak” Sigmund Freud

[4] Bkz “Siyaset ve Politika: At ile Eşeğin İmkansız Hemşehriliği”, “Muhtaçlaşma ve Arzu: Politik Muhalefet ve Siyasi Muhalefet”, “Saçmantıklı Bilmece”

[5] Bkz “Kozmik Böcekle Öz-deşim”, “Belli ki mürekkep yalanmış: fikir-efkar, teorik-retorik”, “Düz Mantık ve Diyalektik Mantık: Yuva ve Semptom”

[6] Bkz “Umut ve Umutsuzluk”

[7] Bkz “Çiçekleri Eleştirmek veya Çiçeksiz Meyve Olmaz”, “Doğadışı Ana: Ama”, “Beyaz çiçekler açarken” Satoshi Takebe, “Düşmüş Meleği Yeniden Ayağa Kaldırmak”; Biricik Dünya // Arzuya Riayet // Çiçek Sözü

İmge kaynağı.

“Hasat/haset” kelime oyunu için Hatice Baba’ya teşekkürler. Haz/hazm bağı için mugwort’a teşekkürler.

fore-scythe