Üç Maymun 🙈🙉🙊, Üç İnsan 😎😱🤭 — Işık Barış Fidaner

Japoncada üç durdurucu emir şöyledir:

見ざる = Mizaru = Bakmayın
聞かざる = Kikazaru = Duymayın
言わざる = İvazaru = Konuşmayın

Emirleri noktalayan son iki hecede kelime oyunu vardır:

ざる = zaru = mayın 
猿 = saru = maymun

Meşhur Üç Maymun simgesinin kaynaklandığı bu Japonca kelime oyunu kolayca Türkçeye uyarlanır [1]:

🙈 = Bakmaymun
🙉 = Duymaymun
🙊 = Konuşmaymun

Japoncada ‘kötülüklere bulaşmamalısın’ anlamına gelen Üç Bilge Maymun simgesi Türkçede ‘hakikati inkar etmek’ anlamına gelen ‘üç maymunu oynamak’ deyimine evrilmiştir. Kollarını bağlayan veya apışını örten dördüncü maymun しざる = Şizaru = Yapmaymun‘un da zaman zaman diğer maymunlara eşlik etmesine bakılırsa simgede oluşan anlam kayması Freud öncesi/sonrası ayrımına tekabül eder:

Freud öncesi: Sakın kötülüklere bulaşma, eline-diline-beline hakim olasın!
Freud sonrası: Hakikat inkar edilemez, düşlemler öyle ya da böyle bir yerden pörtler!

Ama cinsel ve saldırgan içgüdülerini (instinct) öğrenip onlara hakim olmazsa kötülüklerden kaçamayan üç maymun simgesi geleneksel post-Freudizm kapsamında kalmıştır. Buna göre hakikatin nasıl dilegeldiğinden (simgelenişinden) bağımsız bir tözü olduğu sanılır. Lacancı Freudculukta ise ‘bilinçdışı dil gibi, hakikat kurgu gibi yapılanmıştır’ yani hakikat sizin sansürünüze başkaldırarak güçlenir, hatta siz neyi sansürlüyorsanız o hakikat kılığına bürünür, hakikat dilegelme yoluyla tözlenir, dilegelmeden önce yoktur. O zaman da Üç Maymun‘dan Üç İnsan‘a geçilir, yani içgüdüden dürtüye (drive):

😎 = Göreceğinsan
😱 = İşiteceğinsan
🤭 = Diyeceğinsan

İnsan gözünü kapatıyorsa görmeye değecek bir şeyler olduğu ima edilsin diyedir (görkemli şahsiyetler), kulaklarını kapatıyorsa duymaya değecek bir şeyler olduğu ima edilsin diyedir (kritik ihtarlar), ağzını kapatıyorsa da söylemeye değecek bir şeyler olduğu ima edilsin diyedir (sansasyonel haberler). Bu imaların hepsi de imkansız cinsel ilişkiyi mümkün kılma ülküsüne bağlanır, ya fallus sahibi olarak ya da bizzat fallus olarak [2]:
Senin sanmışsın… Sen insanmışsın…

Işık Barış Fidaner doktoralı (Boğaziçi Üniversitesi) bir bilgisayar bilimcidir. Yersiz Şeyler‘in Admini, Žižekian Analysis’in Editörü, Görce Yazıları‘nın Küratörüdür. Twitter: @BarisFidaner

Notlar:

[1] Bkz “Three wise monkeys” (Wikipedia)

[2] Bkz “Zanla Telafi: Oku Baban Gibi Eşek Olma”

Fatoş İrem’e teşekkürler.