İnsanlık Filosu: Vatandaş ile Batandaş — Işık Barış Fidaner

İnsanlığı kendisinden kaçarken kendisini kovalayan kocaman bir deniz filosu gibi düşünelim. Bu filo her zaman Atlas okyanusundadır ve hep Batıya doğru ilerler (aynı Güneş gibi) ama ilerledikçe hep yerinde sayar çünkü sonsuza dek Avrupa’dan yola çıkıp tekrar tekrar Amerika’yı keşfetmeye mahkum edilmiştir.

İnsanlık filosunun ön cephesinde kümelenen en büyük gemiler ufukta gördükleri “Atlantis adası” hakkında hayaller kurarlar. Tabi bu aslında bir seraptır. Bu serap bir buz dağını gizler. İnsanlığa öncülük eden bu büyük gemiler tam farkına varamasalar da çarpacakları buz dağına doğru ilerleyen Titaniklerdir. Yine de ufuktaki hayal etrafında bir araya gelerek onları yüzdüren vasıtaya “vatan”, kendilerine “vatandaş” derler.

Ağır ağır buz dağına yaklaşan Titaniklerin hemen arkasında orta boy gemiler dizilmiştir. Bir adım geride kalmak bu “orta sınıf” mensuplarını hırsla doldurur. Bütün dertleri rivayetini işittikleri Atlantis adasını görebilmek için öndeki büyük gemilere yaklaşmak ve onlara atlamaktır. Arkadakiler kovaladıkça öndekiler kaçar.

Bir adım geride kalanlar öne geçebilmek için o kadar ölümüne hırslanır ki kendi gemilerini terk edip batırmayı bile göze alırlar. Sonuçta orta boy gemiler delik deşik olur ve yamalarla kaplanır, bir adım geride kalan gemiyi kimse onarmak ve yenilemek istemez.

En önde olup ufuktaki serabı görebilenler kendilerini “vatan” gemisini paylaşan “vatandaşlar” sayarlar. Bir adım geride kalıp serabı rivayetlerden duyanlarsa kendilerini ancak “batan” gemiyi paylaşan “batandaşlar” sayabilirler. Batandaşı yaşatan hayal, bir gün vatandaş olmaktır. Bilmediği veya düşünmek istemediği gerçek ise ufuktaki serabın sakladığı buz dağıdır, yani öndeki Titanikleri dolduran “vatandaş”ların da en az kendisi kadar batandaş olduklarıdır.

Orta boy gemilerin etrafı mülteci botları ile sarılmıştır. İnsanlık filosunun en arkasında batan gemilerden kendini kurtaranları taşıyan bu botların bir kısmı orta boy gemilere, bir kısmıysa öndeki Titaniklere ulaşmaya çalışır. Bu botları dolduran insanlar da orta boy gemilerle aynı hayali paylaşırlar: Batandaş yerine vatandaş olabilmek. Tek farkları düşmüş beklentileridir: Birçoğu delik deşik ve yamalarla kaplı orta boy gemileri bile vatan saymaya razıdır.

En öndeki pırıl pırıl Titaniklerden ufuktaki serabı seyredenler “vatandaş” sıfatını taşırlar, oysa onlar gün boyunca kendilerini batıracak buz dağını seyrederler, tam farkına varmasalar da batış ihtimali ile sürekli yüz yüzedirler, yani asıl “batandaş” onlardır. En arkadaki batan gemilerden botlarla kaçanlarsa “batandaş” sıfatını taşırlar, oysa onlar hayatta kalmalarını sağlayacak “vatan” hayaline ölümüne tutunanlardır, yani asıl “vatandaş” onlardır.

Işık Barış Fidaner doktoralı (Boğaziçi Üniversitesi) bir bilgisayar bilimcidir. Yersiz Şeyler‘in Admini, Žižekian Analysis’in Editörü, Görce Yazıları‘nın Küratörüdür. Twitter: @BarisFidaner

İmge kaynağı.