Diyalektik Materyalizm — Slavoj Žižek

Stalin diyalektik materyalizmin dört özelliğini saymıştı:

— Doğayı birbirinden kopuk, yalıtık ve bağımsız fenomen ve nesnelerin rastlantısal bir toplaşması sayan metafiziğin aksine diyalektiğe göre doğa bağlı ve birleşik bir bütündür, fenomen ve nesneler arasında organik bağlar vardır, onlar birbirine bağlıdır ve birbirini belirler.

— Doğanın durgun, hareketsiz ve cansız bir değişmezlik hali olduğunu varsayan metafiziğin aksine diyalektiğe göre doğa sürekli hareket ve değişim halindedir, sürekli yenilenme ve gelişme halindedir, doğada hep bir şeyler belirip gelişirken bir şeyler parçalanıp ölmektedir.

— Gelişim sürecini nicel değişimlerin nitel değişimlere yol açmadığı basit bir büyüme süreci sayan metafiziğin aksine diyalektiğe göre gelişimde nitel değişimler azar azar değil hızlı ve birdenbire yaşanır, bir halden diğerine sıçrama tarzında yaşanır.

— Metafiziğin aksine diyalektiğe göre iç çelişkiler doğadaki bütün fenomen ve nesnelerde bünyevidir, zira herşeyde olumsuz ve olumlu taraflar bulunur, bir şeyler ölüp giderken bir şeyler gelişmektedir; bu karşıt tarafların mücadelesi de gelişim sürecinin içeriğini oluşturur.

Stalin’in diyalektik materyalizm olarak sunduğu genel ontolojinin (DM1) karşısına kendi diyalektik materyalizmimiz olarak sunduğumuz başarısız ontolojiyi koyarsak (DM2) Stalin’in dört özelliğinin karşısına DM2’nin dört özelliğini koyabiliriz:

— Karmaşık bir ilişkiler ağı üzerinden herşeyin herşeye bağlı olduğunu varsayan DM1’in aksine DM2 ayırma, kesme, yalıtmadan yola çıkar: Bir bütünlüğün hakikatine varmak için önce onun anahtar özelliği ondan koparılmalıdır, yalıtılmalıdır, sonra o taraflı ve biricik noktadan o bütünlüğe bakılmalıdır. Hakikat dengeli ve nesnel değildir, öznel ve “tek taraflı”dır.

— Ani sıçramalar ve şiddetli “devrimci” değişimleri vurgulayan DM1’in aksine DM2 gebelikteki gecikme ve “ölü zaman”ın işlevine odaklanır: Yapısal nedenlerle sıçramalar ya fazla erken yaşanır, vakitsiz ve başarısız kalan girişimlerdir, ya da çok geç kalır, öyle ki herşey zaten kararlaşmıştır. Hegel’in deyişiyle: Bir değişim onun zaten olmuş olduğunu fark ettiğimiz zaman gerçekleşir.

— “Alt” evrelerden “üst” evrelere doğru genel bir ilerleme olduğunu vurgulayan DM1’in aksine DM2’ye göre genel durum yönsüz (yönelim verilemeyen) bir yapıdır: İlerleme hep yerel kalır, genel tablo dairesel yineleme hareketidir, bugün “reaksiyoner” olanlar yarın radikal değişimin nihai şansına dönüşebilirler.

— Çatışkıyı karşıtlık olarak, karşıtların ezeli mücadelesi olarak yorumlayan DM1’in aksine DM2’ye göre çatışkı bir varlığın kendisiyle arasındaki kurucu çelişkidir: Her şey kendi imkansızlığından çıkagelir, bir şeyin istikrarını tehdit eden dış muhalefet her zaman onun kendi içkin öz-engelleme ve tutarsızlığının dışa yansıtılmasıdır.

Cinsiyet ve Başarısız Mutlak’tan

Türkçesi: Işık Barış Fidaner

diyalektik diyalbiçtik