Semanın altı mı karmakarışık yoksa kendisi mi? — Slavoj Žižek

Mao Zedong’un en ünlü deyişlerinden biri şudur:

Semanın altı karmakarışık, vaziyet fevkalade!

Mao’nun burada dile getirdiği derdi anlamak kolaydır: Mevcut toplum düzeni parçalanırken beliren kargaşa, kararlı eylemlerle politik gücü ele geçirebilecek devrimci güçlere müthiş fırsatlar sunar…

Şu anki vaziyetin Mao’nun aklındaki vaziyetten farkını terminolojik bir nüansla dile getirebiliriz. Mao’nun dediği gibi semanın altı karmakarışık olduğu zaman “sema” yani büyük Öteki’nin aldığı biçimler –tarih süreçlerinin kaçınılmaz mantığı, toplumsal gelişim yasaları– hâlâ yürürlüktedir ve toplumsal kargaşaya çaktırmadan yön vermeye devam eder. Günümüzdeyse bizzat semanın karmakarışık olduğunu söylemeliyiz. Bununla ne kastediyorum?

Christa Wolf’un klasik GDR (Almanya Demokratik Cumhuriyeti) romanı Bölünmüş Sema (1963) Almanya’daki bölünmenin öznel tesirini anlatır, Batı’yı seçen Manfred son kez buluştuğu sevgilisi Rita’ya şöyle der:

Topraklarımız bölünmüş olsa da hep aynı semayı paylaşacağız seninle.

Ama Doğu’da kalmayı seçen Rita ona buruk bir cevap verir:

Hayır, ilk önce semayı böldüler.

Romanda Doğu’nun suçları inkar edilmişse bile “dünyevi” bölünme ve kavgalarımızın nihai zemininin her zaman “bölünmüş sema” olduğunun tespit edilmesi mühimdir. Semanın bölünmesi, içinde barındığımız (simgesel) evrenin çok daha radikal ve dışlayıcı bir anlamda bölünmesidir, bu bölücü eylemin taşıyıcısı ve enstrümanı da dilimizdir, çünkü gerçekliği yaşama tarzlarımızı sürdüren ortam dilimizdir. Yani asıl bölücü unsur ilkel ve bencilce menfaatlerimiz değil, dillerimizdir. Dil yüzünden komşularımızdan “ayrı bir dünyada” yaşamamız mümkün olur, onlarla aynı mahallede otursak bile.

Sema Karmakarışık (Heaven in Disorder, 2021) kitabından

Türkçesi: Işık Barış Fidaner

Bkz “Sema Arzda Tezahür Etmelidir: Semantiğin Antikarzı”, “NASA ve Diyanet: Hilafet ve Öteki Arz Plüton’un Fısıltısı”, “Siyah Meryem: Sema’nın Umman Sandığı Zaten Açıktı” Judit Molnar