Bebeği atıp kirli suyla yüzleşmek — Slavoj Žižek

Çin lokantasında ana yemekleri paylaşma adetinden her zaman tiksinmişimdir.

Geçenlerde bu tiksintimi dışavurup tabağımı kendi başıma bitirmekte ısrar ettiğim zaman masa komşumdan gelen ironik bir “başıboş psikanaliz”in mağduru oldum:

Bu tiksintim, yemeği paylaşmaya gösterdiğim bu direnç, tam da cinsel partneri paylaşma korkusunun yani hafifmeşreplik korkusunun simgesel dışavurumu değil miydi?

Aklıma gelen ilk cevap elbette “cinayet sanatı” karşısında de Quincey’nin yaptığı uyarının bir çeşitlemesi oldu – asıl ürküntü kaynağı hafifmeşreplik değil Çin yemeğini paylaşmaktır:

O esnada pek önemsemedikleri masumane bir grup sekse katılıp günah yoluna giren nice insan bunun sonucunda Çin lokantasında ana yemekleri paylaşma durumuna düşmüştür!

(Semptomunun Keyfini Çıkar)

[Yukarıda alıntılanan] esprinin esprisi yüzeysel mazeret ile ikrar edilmeyen istek arasındaki standart ilişkiyi tersine çevirmektir: Bazen asıl zorluk görünüşün yüzeysel değerini ikrar edebilmektir – sırf onu “derin anlamlarla” perdelemek için çok sayıda düşlem senaryosu icat ederiz.

Belki de sahiden “asıl arzum”, yani Çin yemeğini paylaşmayı reddetmemin dışavurduğu şey, grup seks düşleminden büyülenmemdir.

Öyle bile olsa asıl mesele şudur: Arzumu yapılandıran bu düşlem hep-zaten benim “ağız” dürtüme (oral drive) karşı bir savunmadır, beni asıl yönlendiren mutlak icbar bu ağız dürtüsüdür…

Burada Darian Leader’ın verdiği şu örneğin tam eşleniğini buluruz:

Sevgilisiyle lokantaya giden adam garsona “İki kişilik masa lütfen!” diyeceğine “İki kişilik yatak odası lütfen!” demiştir.

“Elbette adamın aklı yemekten sonra geceleyin yapmayı planladığı seksteydi!” diyen standart Freudcu açıklamayı tersine çevirmeliyiz:

Gaipten gelen bu cinsel düşlemin müdahalesi hep-zaten adamın fiiliyatta daha çok önem verdiği ağız dürtüsünü perdeleyen bir savunma mekanizmasıdır.

(Evrensel İstisna)

Psikanalitik muamelenin amacı kirli suyu döküp bebeği güvende tutmak değildir, yani semptomlardan, marazi tiklerden kurtulup sağlıklı Ego nüvesini güvende tutmak değildir, aksine bebeği atıp hastayı “kirli suyla” yüzleştirmektir, yani hastanın Ego’unu askıya alarak onu keyfiyetini yapılandıran semptom ve düşlemlerle yüzleştirmektir.

(Düşlemler Salgını)

Türkçesi: Işık Barış Fidaner