Hazzet-ve-hazmet-ve-hizmet, Savaş-ya-da-sıvış-ya-da-seviş, Donakalma/bakakalma/gülekalma — Işık Barış Fidaner

Tıpta otonom sinir sistemi iki bölüme ayrılır [1]:

1) Hazzet-ve-hazmet (rest-and-digest) işlevi gören parasempatik sinirler
2) Savaş-ya-da-sıvış (fight-or-flight) işlevi gören sempatik sinirler

Deneysel sayılan Polivagal teori bunlara üçüncü bir bölüm daha ekler [2]:

3) Donakalma (immobilization) tepkisine yol açabilen parasempatik sinirler

Popüler literatürde bu kavramlara şu amaçlarla başvurulur:
— Savaş-ya-da-sıvış stresini azaltıp hazzet-ve-hazmet rahatlamasını sıklaştırmak için egzersizler
— Donakalma tepkilerini eriterek daha sağlam bir hazzet-ve-hazmet huzuruna kavuşturan pratikler
Bunları simgesel düzleme taşırsanız birincisi standart psikoloji (ve BDT), ikincisi Freudcu psikanalizdir [3].

Ben de bu üç maddeyi aşağıdaki terimlerle genişletmek isterim:

1) Hazzet-ve-hazmet-ve-hizmet
2) Savaş-ya-da-sıvış-ya-da-seviş
3) Donakalma/bakakalma/gülekalma

1) Hizmet terimini eklememin nedeni hazzet-ve-hazmet yaşantılarını sıklaştırma çabasının konformizmi besleyerek insanları sabit bir şeye hizmet etmeye sevk etmesidir, sonuçta büyük kapitalist korporasyonlara hizmet eden insanlar bizzat kendileri enkorpore olurlar, yani simgesel anlamda hazmedilirler.

2) Seviş terimini eklememin nedeni savaş-ya-da-sıvış stresinden kurtulma çabasının aynı zamanda sevişmekten (ve yüceltimden) de “kurtulmaya” (kurutulmaya) yol açmasıdır, işte 1968 devrimcileri savaş-ya-da-sıvış-ya-da-seviş temelinde Batılıların “savaş sonrası mutabakatı” olan hazzet-ve-hazmet-ve-hizmet konformizmine karşı çıkmışlardı [4].

3) Bakakalma ve gülekalma terimlerini eklememin nedeni ise 1968’in yenilgisiyle ilgilidir. Bakakalmak hizmet edenlerin donakalmasıdır. “Biz kimseye hizmet etmeyeceğiz, sevişeceğiz!” diyen devrimciler bakakalmaktan kurtuldular belki ama sevişenlerin donakalmasına vardılar, yani gülekaldılar. Karikatürize edersek: Sınıfta ders veren hocanın bön bön bakakalmasıyla alay etmek isteyen çocuklar bizzat kendileri bön vivant kahkahalarla sinir krizine girerler [5].

Işık Barış Fidaner doktoralı (Boğaziçi Üniversitesi) bir bilgisayar bilimcidir. Yersiz Şeyler‘in Admini, Žižekian Analysis’in Editörü, Görce Yazıları‘nın Küratörüdür. Twitter: @BarisFidaner

Notlar:

[1] Hazzet-ve-hazmetle ilgili: “Hazım İlkesinin Ötesi: Hazım Hazindir”, “Başak (hayvancık): Hasat”; savaş-ya-da-sıvışla ilgili: “Yabancılaştıran Velev Ki: Ölümcül Etmen” Jacques Lacan

[2] Bkz “Polivagal Teori: Tepkileşimi Ayarlayan Üç Sinir Devresi” Stephen W. Porges; ayrıca bkz “Sempati Antipatinin Yuvalandığı Yerdir, Parasempati Antipati Geçirmez: Simgesel Yakınlık Uzaklıktır, Gerçek Yakınlık Uzakınlıktır”

[3] Bkz “Psikanaliz ve BDT” Agnès Aflalo

[4] Söylemeden geçmeyelim: fight-or-flight-or-fuck tabiri de dolaşımdadır (örnek).

[5] Bkz “Bakakalma/Gülekalma (mantık hatası): Önemli detaylarda kaybolalım!”, “Gülmek Popülist Bir Eylemdir: Şaşakalma Fobisi, Gülüp Geçme, Gülekalma”, “İki Tip Ahmak (Budala, Bön) ve Aptal/Abdal” Slavoj Žižek, “Kaplan ve Yunus” Alice Phoebe Lou, “Büyükolizm: Baştan alalım ama bu kez daha duygulu olsun”

Haz/hazm bağı için mugwort’a teşekkürler.

Nörüyon?
Ne biliim…
Nörobilim!
Ne örebileyim?

a/b/c: sıvış ya da savaş ya da seviş tepkisi
(sigmund freud, kadınsı cinsellik üzerine)https://t.co/57W0luvnkQ pic.twitter.com/TvHcdVpGxd

— Işık Barış Fidaner 🌍 (@fidaner) May 17, 2024