Efesli Artemis: Mamilla Hasetine Kapılarak Sanal Ağa’nın Veri Memesi Olmak — Işık Barış Fidaner

Yunan mitolojisinde Artemis yabanın ve avcılığın tanrıçası olarak bilinir. Türkiye’de 65 yıl önce bulunan Efesli Artemis heykeli ise daha farklı bir tanrıça figürü sunar (Şekil 1). Efesli Artemis’in göğsünü kaplayan yumruların genelde meme olduğu varsayılır ama meyve veya yumurta olma ihtimali de vardır. Her halükarda arkeologlar Efesli Artemis’in bolluk ve bereket tanrıçası olduğu konusunda uzlaşırlar. Çok memeli (polymastros) bir Artemis fıskiyesi de 16’ncı yüzyıla ait Villa d’Este’de (İtalya) bulunur (Şekil 2).

Bereket Tanrıçası Efesli Artemis

Şekil 2: İtalya’daki fıskiye

Kleincı psikanalizde meme en temel haset/şükran nesnesidir. Bebek eğer onu sütüyle besleyen annenin memesine şükran duymayı beceremezse, “kötü anne”nin memeyi ve sütü kasten ondan esirgediği düşüncesiyle öfkeye kapılırsa, meme haseti başgösterir: Sinirlenen bebek annenin yaratıcılığını bozup tahrip etmek için eyleme geçer, nankörleşir. Melanie Klein, en üretken insanlara en yıkıcı eleştirilerin yapılmasının kaynağında meme haseti olduğunu açıklar. “Meyve veren ağaç taşlanır” atasözü bunu anlatır [1].

Meme karşısında şükran/haset (övgü/sövgü) dışında üçüncü bir tavır daha mümkündür; o da faydacı kullanımdır, yani annenin memesini “inek gibi sağmaktır”. Bu tavrın zirvesi kapitalist endüstriyel hayvancılıktır. Geceyarısından Önce (2013) filminde Celine’in ifade ettiği en büyük korku, bir erkeğin onu itaatkar bir ev hanımına dönüştürmesiydi. Verim ve fayda kavramlarında içerilen bu mecazi bağlantı feminizm ile hayvanseverlik/veganlık arasındaki “doğal” yakınlaşmayı açıklar [2].

Şimdi gelin sosyal medyayı Efesli Artemis gibi düşünelim: İnternette her içerik üreticisi bir meme gibidir. Sosyal medya kullanıcısı “arkadaş ekleyerek” veya “takip ederek” bu memeler arasında kürasyon/seçilim yapar. Kimileri onları besleyen bu memelere şükran duyar ve dile getirir. Ama sosyal medyanın olumsuz atmosferi bu ifade tarzına pek müsait değildir ve sonuç olarak haset duygusu sanal dünyaya egemen olur. Bu duygu penis haseti değil, meme hasetidir; daha doğrusu (simgesel/mecazi olduğu için) fallus haseti değil, mamilla hasetidir [3].

Hem dünya hem de ülkemiz bir tür Felaketler Dönemi veya Entropi Çağı veya Fütursuzluk Devrine (No Fütur: Gelecek Yok) girmiştir [4]. Bu tarihsel dönüşüm çocuk yapıp beslemek anlamındaki gerçek memenin değerini düşürmekte ve onun yerine sanal memelerle telafi sağlamaktadır (bir dönemler müziğin “ruhun gıdası” olması gibi). İkinci ve üçüncü feminist dalga arasında “kadın” kavramının biyolojik mi kültürel mi tanımlanacağı konusunda yaşanan derin çatışkı, gerçek ve sanal meme haseti arasında şiddetlenen çelişkiyi yansıtır [5].

Günümüzde şükranın hasete yenik düştüğü doğrudur. Ama haset de faydacı kullanıma yenik düşmektedir: Mamilla hasetine kapılıp “verim” ve alkış peşinde koşan sosyal medya “kullanıcısı”, taşıdığı bu sıfata layık olamaz ve platform sahiplerinin (büyükbaş Sanal Ağaların, başta Mark Zuckerberg olmak üzere) çıkarcı kullanımına ayrılmış bir veri memesi olmaya indirgenir [6].

Veri, Sanal Ağa’nın iktidarını besleyen herhangi bir malumat demektir. Her “kullanıcı” kendisinin minik bir Sanal Ağa olduğunu hayal eder: Beğendiği değerleri destekleyip beğenmediği tarafları bloklayarak bir yandan gerek duyduğu “verileri” toplamakta, öbür yandan (güya) “doğruluk ve adalet” dağıtmaktadır. Ama bu minik Sanal Ağa özentisi, “sözde kullanıcı” olmanın ötesine geçemez: Faydacılık yerine hasetle güdülendiği için kendi tepesine tüneyen Sanal Ağa’nın “inek gibi sağdığı” bir veri memesi olmaya indirgenir. Böylece tekno-feodalizmin canavar bebeklerini besleyen milyonlarca sütanneden (veya inekten) birisi olur. Belki de Fırsatçı Medya Ekolojisi’nin asıl sorunu yeterince “fırsatçı” olamamasıdır ve akıldışı mamilla hasetine yenik düşmesidir [7].

(İngilizcesi)

Işık Barış Fidaner doktoralı (Boğaziçi Üniversitesi) bir bilgisayar bilimcidir. Yersiz Şeyler‘in Admini, Žižekian Analysis’in Editörü, Görce Yazıları‘nın Küratörüdür. Twitter: @BarisFidaner

Notlar:

[1] Bkz “Meme haseti üzerine” Melanie Klein

[2] Bkz “Jesse and Celine Shall Bring Us the Horns of Wilmington’s Cow”

[3] Mamilla hasetinin bir başka örneği: David Graeber’in “boşbeleş işler” teorisinin önemli bir bileşeni, lüzumsuz işler yapan orta sınıfların çok daha lüzumlu işler yapan orta-alt sınıflara tam da bu nedenle duydukları derin hasettir. Bkz “Boşbeleş işler: neden bunlar var ve neden sizde de bunlardan olabilir” Sean Illing David Graeber ile görüştü.

[4] Bkz “Fütursuz Çağa Karşı Sütur”

[5] Bkz “Cinsiyet Üzerine Çatışma”; sanal meme derken mimetik “mem” kavramının yankısı da duyulmalıdır.

[6] Bkz “The Superego Centrifuge”, Sanal Ağa (özel sayı), “Küçük Prens’in Fanustaki Gülü, Sanal Ağa’nın Terraryum’u, Zuckerberg’in Meta’sı”

[7] Bkz “Fırsatçı Medya Ekolojisi Hukukun Yerini Almıştır”

İmge kaynağı, bilgi kaynağı. Kavramsal bağı kuran Bilal Bayraktar’a teşekkürler.

patriyarka boğuldu gitti