Çevirmenler, False’a Yanlış demeyelim, Fol diyelim — Işık Barış Fidaner

Bu sitede gerek duydukça yeni kelimeler türettim ama hep kısa açıklamalarla geçiştirdim, çünkü kelimelerin kendi bağımsız değerleri olduğunu ve açıklamaya gerek duymadıklarını biliyorum. Yine de bu türetimlerden bir tanesini burada öneri halinde sunmaya karar verdim. Bu yazının konusu budur.

Değerli Çevirmenler,

Size genel çağrım İngilizcedeki false kelimesini artık “yanlış” diye çevirmemenizdir.

Yanlış’taki ahlakî yük false‘ta yoktur. Yanlış daha çok İngilizcedeki wrong‘un karşılığıdır. False ile wrong hiçbir alâkası olmayan kavramlardır.

İşte sizin için kendi Türkçe karşılığımı tanımlıyorum.

Fol (sıfat): Hakikat iddiası taşıdığı halde hakikat gerçekliği taşımama niteliğini belirtir.

Etimolojik olarak “fol” tavuklara yuva izlenimi vererek istenen belli bir yere yumurtlatmak için o yere konan sahte yumurtalara verilen addır. “Ortada fol yok yumurta yok” deyiminde kastedilen budur: “Yumurtaların kendisi olmadığı gibi yumurtlamaya yol açacak fol yumurtalar (yani yumurta olma iddiası taşıdığı halde yumurta olma gerçekliği taşımayan nesneler) bile yok” denmiş olur (Wiktionary).

Örnek cümleler:

Aslında bana dediklerinin fol olduğunu anlayabilirdim.

Böyle fol beyanlarla nereye varacağınızı zannediyorsunuz acaba?

Fol putlara iman etmişlerdi.

Dürüst gazetelerde hiçbir fol habere rastlanmıyor.

Fol bir kimlikle yıllarca aramızda yaşamış, onu hiç tanıyamamışız.

Bana yönelttikleri fol ithamlara karşı kendimi savundum.

Bunun gibi fol ideolojiler bizi olsa olsa yıkıma götürür.

Işık Barış Fidaner

Bkz “Çevirmenler, True’ya Doğru demeyelim, Sahi diyelim” (Fidaner, Ayanoğlu)